W tym artykule przeczytasz m.in.:
- kim jest patronka
- ciekawostkach z jej życia
Maria Teresa Pawlikowska-Jasnorzewska z d. Kossak, primo voto Bzowska, secundo voto Pawlikowska, tertio voto Jasnorzewska (ur. 24 listopada 1891 w Krakowie, zm. 9 lipca 1945 w Manchesterze) – polska poetka i dramatopisarka dwudziestolecia międzywojennego. Luźno związana ze Skamandrem.
Życiorys
Maria Janina Teresa Kossak, córka malarza Wojciecha Kossaka (syna Juliusza) i Marii z Kisielnickich, urodziła się 24 listopada 1891 r. w Krakowie. W domu i wśród przyjaciół nazywana była Lilką. Jej starszy brat, Jerzy Kossak, był malarzem, a młodsza siostra, Magdalena, znana pod literackim pseudonimem Magdalena Samozwaniec, pisała utwory satyryczne.
Oboje rodzice autorki wywodzili się ze szlachty, ich krakowski dworek Kossakówka był miejscem częstych spotkań osób ze środowiska artystycznego. Gośćmi w domu Kossaków bywali m.in. Henryk Sienkiewicz, Ignacy Jan Paderewski, Wincenty Lutosławski. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska nie uczęszczała do szkoły, edukację pobierała w domu, gdzie nauczyła się kilku języków obcych oraz zdobyła wykształcenie humanistyczne. Przez krótki czas była wolną słuchaczką krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Trzykrotnie wychodziła za mąż. Pierwszy mąż, Władysław Bzowski, poślubiony przez nią 25 września 1915 r. w Krakowie, był oficerem armii austriackiej. Małżeństwo się rozpadło (zostało uznane za nieważne przez Kościół 12 marca 1919 r.). Jesienią 1916 r. w Zakopanem poznała Jana Henryka Gwalberta Pawlikowskiego, miłośnika Tatr, pisarza i poetę, młodszego syna Jana Gwalberta Pawlikowskiego i zakochała się w nim. 2 czerwca 1919 r. w Krakowie wyszła za mąż za Pawlikowskiego i zamieszkali w zakopiańskiej willi „Pod Jedlami”. Małżeństwo to nie przetrwało długo (jedną z przyczyn był pozamałżeński związek Pawlikowskiego z tancerką Valérie Konchinsky) i zostało unieważnione przez Sąd Najwyższy 23 grudnia 1929 r.
Poetka sporo podróżowała, czego ślady można odnaleźć w jej twórczości. Przebywała między innymi we Włoszech, Turcji, w Północnej Afryce i we Francji, gdzie w 1927 r. w Paryżu przeżyła wielką miłość z lotnikiem i poetą Sarmento de Beires. 19 czerwca 1931 r. w Poznaniu wyszła za mąż za Stefana Jasnorzewskiego, oficera lotnictwa.
W 1937 została laureatką Literackiej Nagrody Miasta Krakowa.
We wrześniu 1939 r., po wystawieniu sztuki Baba-Dziwo, będącej ostrym atakiem na hitlerowski totalitaryzm, wyjechała do Francji (szlakiem przez Zaleszczyki), a później do Anglii. Wraz z mężem osiadła w Blackpool, w ośrodku lotnictwa RAF. Poetka zachorowała na raka, nowotwór dawał bardzo szybko przerzuty, najbardziej zaatakowany był kręgosłup. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska była dwukrotnie operowana. Zmarła w szpitalu w Manchesterze 9 lipca 1945 r. i tam została pochowana na Southern Cemetery. Stefan Jasnorzewski po skończonej wojnie całkowicie porzucił lotnictwo i zerwał kontakty z przyjaciółmi i rodziną na około pięć lat.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska przyjaźniła się z wieloma artystami, zwłaszcza ze środowiska Skamandra, z Witkacym oraz z formistami (Leonem Chwistkiem i Andrzejem Pronaszką). We wspomnieniach wielu ówczesnych osobistości artystycznych opisywana była jako uprzejma, czarująca osoba.
Według siostry miała być okresowo wegetarianką, czego dowodem może być wiersz Do mięsożerców z tomiku Surowy jedwab (1932) oraz unikała alkoholu.
Twórczość
W 1924 r. zadebiutowała jako pisarka sztuką Szofer Archibald. Komedia w trzech aktach. Do 1939 r. napisała piętnaście sztuk. Większość z nich to typowe komedie. Z powodu perspektywy, z jakiej ujmowała tematy takie jak aborcja i związki pozamałżeńskie, niektóre z jej sztuk uważane były za skandalizujące. Krytycy wysoko ją cenili, znane są porównania poetki do Moliera, Marivaux, Wilde’a, Shawa i Witkacego.
Oddziaływanie twórczości
Wiersze Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej były często wykonywane jako piosenki, śpiewane m.in. przez Ewę Demarczyk do muzyki Zygmunta Koniecznego, Czesława Niemena (do muzyki własnej), Krystynę Jandę do muzyki Jerzego Satanowskiego czy sanah („Pocałunki”). Jeden z wierszy Jasnorzewskiej pojawia się w Gombrowiczowskiej Pornografii wyreżyserowanej przez Jana Jakuba Kolskiego.
Na jej cześć nazwano jedną z planetoid – (4114) Jasnorzewska.
Napisz komentarz
Komentarze